عملیات رمضان

عملیات رمضان

ورود به خاک عراق

صدام پس از اشغال خرمشهر و به بهانه ی حمله ی سراسر اسرائیل به جنوب لبنان قصد داشت جنگ را خاتمه داده و امتیاز خرمشهر را برای خود نگه دارد. از سوی دیگر فرماندهان ایرانی با اطلاع از این قصد بر آن شدند تا با فتح منطقه ای از خاک عراق و گرفتن امتیاز ارزی پایان عادلانه ای به جنگ بدهند. به این ترتیب عملیات رمضان در چهار محور و پنج مرحله از سوی فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران طراحی گردید.

تا با عبور از خط مرز بین المللی یک زمین مثلث شکل به وسعت 1600کیلومتر مربع تصرف شود. این منطقه از شمال به کوشک و طلاییه و پاسگاه های مرزی در جنوب هویزه و حاشیه ی جنوبی هورالهویزه و از غرب به رودخانه ی اروند در نقطه ی تلاقی دجله و فرات بنام القلمه تا شلمچه در غرب خرمشهر و از شرق به خط مرزی شمالی جنوبی و از کوشک تا شلمچه را شامل می شد.

طراحان اسرائیلی در منطقه شمال غربی بصره و تنومه، خطوط پدافندی عراق را با ساخت یک کانال به طول 30 و عرض یک کیلومتر با پمپاژ آب و احداث موانع و کمین و سنگر های تیربار به عنوان موانعی اساسی و بازدارنده از حملات احتمالی نیروهای ایرانی بسوی بصره تدارک دیده بودند. همچنین در قسمت جنوبی منطقه روبروی شلمچه آب رها شده بود تا از هر گونه تردد نیروهای زرهی و پیاده عملا ممانعت به عمل آید.

سرانجام عملیات رمضان در شب 21رمضان و سالروز شهادت امام علی ع در ساعت 21.30دقیقه شامگاه 23تیرماه1361 با رمز "یا صاحب الزمان ادرکنی" در منطقه عملیاتی شلمچه در شرق بصره آغاز شد. در این حمله در تیپ از سپاه و دو لشکر از نیروی زمینی ارتش حضور داشتند که تحت امر چهار قرارگاه عملیاتی کار می کردند.

در مرحله نخست در سه محور به علت موانع و استحکامات پدافند مثلثی شکل و میادین مین فراوان نیروهای ایرانی نتوانستند با سرعت عمل به تمامی اهداف مورد نظر دست پیدا کنند. لذا با روشن شدن هوا از ادامه ی پیشروی خودداری شد. اما در محور جنوبی جنوب پاسگاه زید، چهار تیپ از سپاه و دو تیپ از ارتش توانستند با سرعت عمل چشمگیری همه ی مواضع دشمن را درهم کوبیده و تا عمق 30کیلومتری مواضع عراقی ها رسیده و خود را به نهر کتیبان، در شرق اروند و کانال ماهی گیری برسانند؛ بگونه ای که به قرارگاه فرماندهی لشکر نه زرهی عراق دست یافته و ضمن به غنیمت گرفتن خودروی بنز فرماندهی قرارگاه را منهدم کردند و توانستند از آب کانال ماهی و نهر کتیبان وضو بگیرند.

علی رغم این موفقیت جناح راست نیروها بازمانده بود و با روشن شدن هوا عراقی ها با یک لشکر زرهی فشار اصلی را معطوف به این منطقه کرده و از تامین نیروهای پیشروی ایرانی ممانعت به عمل آوردند. در این مرحله از عملیات 85 دستگاه تانک و نفربر و 12توپ دشمن منهدم و 71دستگاه تانک و نفربر نیز به غنیمت گرفته شد.

مرحله دوم نیز در محور میانی جنوب پاسگاه زید و با همان یگان ها و تقویت دو تیپ دیگر در تاریخ 25مردادماه1361 صورت گرفت که چندان موفقیت آمیز نبود و تنها مقداری خسارت به دشمن وارد آمد و شماری از آنان کشته، زخمی و اسیر شدند.

در مرحله سوم احتمال می رفت که دشمن با تجمع نیروهای زرهی و آرایش وسیع آنان قصد پاتک دارد؛ لذا در تاریخ 30مردادماه1361 از شرکت نیروهای زرهی خودی صرف نظر شد تا نیروهای پیاده بتوانند به انهدام تانک ها ونفربرها بپردازند. بنابراین عملیات مرحله سوم از جنوب پاسگاه زید آغاز شد و نیروهای ایرانی بطور خیره کننده ای به در هم شکستن و تصرف مواضع دشمن پرداختند. رزمندگان اسلام توانستند در این مرحله مهم در زمینی به وسعت 180کیلومتر مربع نزدیک به 700دستگاه تانک و نفربر را منهدم و 14دستگاه تانک و نفربر دشمن را که 4دستگاه آن از نوع پیشرفته T72 بود به غنیمت بگیرند.

 مرحله چهارم عملیات در 1شهریورماه1361 از محور جنوبی منطقه عملیاتی شلمچه شروع شد، به دلیل آمادگی و هوشیاری عراقی ها و استحکامات و مواضعی که تعبیه شده بود راهی از خط نخست دشمن به روی رزمندگان اسلام باز نشد.

مرحله پنجم و پایانی که تلاش نهایی و اصلی این عملیات سیاسی نظامی بود، در تاریخ 6شهریور ماه1361 از شمال پاسگاه زید در حد فاصل دژ مرزی عراق و خاکریزهای مثلثی آغاز شد. در بدو درگیری و نبرد همه چیز طبق طرح فرماندهان ایرانی پیش می رفت، بنابراین نیروهای ارتش و سپاه توانستند گذشته از پاکسازی و الحاق خاکریزی مناسب و دو جداره در جناح شمالی بسازند، ولی از آنجا که دقت کافی در ساخت آن بکار نرفت دشمن توانست 5کیلومتر در آن رخنه کند. در این مرحله 130دستگاه تانک ونفربر منهدم و 11دستگاه نیز به غنیمت گرفته شد و همچنین 800 تن از نیروهای دشمن کشته و زخمی شدند.

 بنابراین آمار کل تلفات و خسارات وارده به ارتش عراق در عملیات رمضان عبارت بود از: انهدام 1097دستگاه تانک و نفربر و کشته و زخمی شدن 8715 تن از نیروهای بعثی عراقی.

 جمهوری اسلامی ایران با اجرای این عملیات سیاسی نظامی نشان داد که در نفوذ به خاک عراق و ادامه نبرد تنها  به دنبال خواسته های به حق مردم مظلوم خود است؛ هر چند که تنها محدوده ی پاسگاه زید عراق به وسعت 400کیلومتر مربع تصرف و لشکر نه زرهی عراق بطور کل منهدم شد و هدف اصلی تامین نگردید اما این عملیات یک اقدام مثبت تلقی گردید.

نقشه منطقه عملیاتی

رهبر انقلاب در دیدار با طلاب حوزه‌های علمیه‌ی استان تهران در سال96، طلاب را به توجه به فاصله‌ی میدان عمل با عرصه‌ی فکر و طراحی توصیه کردند و برای بیانِ این قاعده‌ی کلی، عملیات رمضان را به‌عنوان یک مصداق تحلیل کردند.
به‌همین مناسبت در شرح کوتاهی عملیات رمضان را مرور کرده‌ایم:

عملیات رمضان، نخستین عملیات نظامی پس از آزادسازی خرمشهر است که در تیرماه سال ۶۰ و تنها ۵۰ روز پس از آن در ماه مبارک رمضان انجام شد. پیش‌بینی و انتظار فرماندهان این بود که توالی پیروزی‌های عملیاتهای ثامن‌الائمه، فتح‌المبین و بیت‌المقدس در این عملیات هم رقم بخورد؛ اگر چه در مراحل مختلف این عملیات موفقیت‌هایی در برخی محورها به‌دست آمد و رزمندگان توانستند به عمق ۳۰ کیلومتری عراق نزدیک شوند و تلفات و خسارات سنگینی به دشمن وارد کنند ولی در مراحل حساس و تعیین‌کننده، اجرای عملیات با چالش‌ها و موانعی روبرو شد و اهداف از پیش تعیین شده‌ی این عملیات محقق نگردید.